Chronische pijn
U bevindt zich hier: / Chronische pijn: wat gebeurt er in je lichaam?

Chronische pijn: wat gebeurt er in je lichaam?

Bij pijn genereert het lichaam een alarmsignaal. Vaak is dat nuttig, bijvoorbeeld om je te beschermen tegen schade, maar niet altijd. Als je langer dan drie maanden pijn hebt, noemen we dit chronische pijn. Bij pijn genereert het lichaam een  alarmsignaal. Vaak is dat nuttig, bijvoorbeeld om je te beschermen tegen schade, maar niet altijd. Als je langer dan drie maanden achter elkaar pijn hebt, noemen we dit chronische pijn. Hierbij zie je dat het alarmsysteem te lange tijd ‘aan’ staat. Het pijnsysteem wordt daardoor steeds overgevoeliger waardoor er steeds sneller en daardoor ook steeds constanter pijnprikkels worden gegenereerd. We noemen dat proces sensitisatie. Het systeem kan uiteindelijk zo overgevoelig worden dat er ook overgevoeligheid voor bijvoorbeeld licht, geluid en andere (normale) prikkels gaat ontstaan. Het alarmsignaal is dan eigenlijk nutteloos en vooral heel storend geworden.

Deze sensitisatie kan optreden bij alle vormen van pijn en dus ook bij hoofdpijn. De veranderingen zijn soms terug te draaien of te herstellen. Het is daarbij belangrijk niet alleen de symptomen aan te pakken maar ook oog te hebben voor álle veranderingen in het lichaam. Onder meer spier-, zenuw-, hormoon- en immuunsysteem kunnen hierdoor van slag raken. Op deze pagina lees je hoe dit werkt en wat je zelf kunt doen om met chronische pijn om te gaan.

Je lichaam beschermt je

Als je korte tijd pijn hebt, komen bepaalde systemen in je lichaam in actie om je te beschermen. Denk aan spieren die zich aanspannen zodat je je hand uit het vuur haalt. Zenuwen die gevoeliger worden zodat je sneller kunt voelen dat die verzwikte enkel nu rust nodig heeft. Hormonen die ontstekingsstoffen het lichaam voor meerdere weken of maanden het lichaam insturen om weefsels te genezen. En het immuunsysteem dat al deze geleerde reacties opslaat zodat je lichaam zich in de toekomst nog beter kan beschermen.

Chronische pijn: alle systemen staan op scherp

Bij chronische pijn zie je dat deze systemen te lange tijd ‘aan’ staan om je te beschermen. Dat zie je bijvoorbeeld bij de spieren. Grote spieren raken vermoeid en kleine spieren verzwakken. Deze gespannen spieren geven na verloop van tijd uitstraling naar bijvoorbeeld het hoofd, wat spierspanningshoofdpijn kan verergeren.

Ook het zenuwsysteem raakt van slag. Zenuwen blijven te lang gevoelig waardoor mensen met langdurige hoofdpijn meer prikkels te verwerken krijgen en minder goed die prikkels kunnen verwerken. Normale aanrakingen, licht of geluid kunnen dan geleidelijk aan bedreigend overkomen. Er kunnen stresshormonen aanwezig blijven in het lichaam die na enige tijd geen functie meer hebben. Maar die wel op onvoorspelbare momenten reacties kunnen veroorzaken die voor meer spierspanning, gevoeligheid van zenuwen of een pijnreactie van het brein kunnen leiden. Naast de hoofdpijnaanvallen kunnen mensen dus spontane oplevingen krijgen van hun klachten.

Ook het immuunsysteem kan patronen in het leven als bedreiging gaan herkennen terwijl ze mogelijk wel goed voor je zijn. Voorbeelden hiervan zijn het herkennen van stressvolle situaties op het werk, sport of privé waarop door het immuunsysteem te beschermend gereageerd wordt. Dit kun je onder andere merken door algehele spanning in het lijf of vermoeidheid. Een veranderd slaapritme is bij veel mensen met aanhoudende hoofdpijn bijvoorbeeld een probleem.

Wat doet je brein bij chronische pijn?

Een belangrijke term in de wereld van chronische pijn is neuroplasticiteit. Dit betekent dat jouw hersenen elk moment van de dag veranderen. Miljoenen hersencellen leggen 24 uur per dag, 7 dagen in de week en 365 dagen per jaar nieuwe verbindingen aan. Dit zorgt ervoor dat wij als mens in staat zijn om nieuwe dingen te leren. Als we die blijven herhalen maakt het brein deze verbindingen sterker zodat het makkelijker wordt om gebruik te maken van wat je geleerd hebt. Dit is heel prettig als je een studie doet, nieuw werk vindt of andere uitdagingen in het leven aangaat.

Wanneer je lange tijd hoofdpijn hebt, is het brein helaas steeds beter geworden in het produceren van pijn. Het kan dan dus waardevol zijn om te leren hoe je jouw brein kunt helpen de juiste keuzes te maken om de klachten te verminderen.

Wat kun je zelf doen en hoe beter omgaan met pijn?

Je hebt nu een inkijkje gekregen in de veranderingen in je lichaam als hoofdpijn chronisch is geworden. Met wat we tot nu toe geleerd hebben over chronische pijn heb je tal van mogelijkheden om zelf aan de slag te gaan. Voordat je daarmee begint is het belangrijk om te beseffen dat chronische pijn complex is en dat je lichaam er lange tijd over heeft gedaan om hier te komen. Je hebt dus ook tijd en geduld nodig om iets te veranderen aan de huidige situatie.

Het is dus zinvol om de veranderingen in het lichaam door aanhoudende hoofdpijn breed te benaderen. Begin met kleine stapjes om het ritme te veranderen waar je nu in leeft. Bewegen, eten en slapen zijn fundamentele fysieke aspecten waar je naar kunt kijken vanuit een nieuw perspectief. Daarbij is het aan te raden om in ieder geval één professional te vragen die werkt met pijneducatie, bijvoorbeeld in een (hoofd)pijncentrum.

Is pijneducatie wetenschappelijk bewezen?

Er is zeer veel wetenschappelijk bewijs voor pijneducatie bij chronische pijn in het algemeen. Specifiek voor migraine / hoofdpijn is pijneducatie weinig onderzocht. Dit komt omdat er bijvoorbeeld voor chronische rugpijn en pijn bij kanker meer onderzoeksgeld beschikbaar is.

Daarom spreken wij in deze tekst over chronische pijn in het algemeen en het algemene effect daarvan op het lichaam en de verschillende systemen. Dit is goed onderzocht. (Zie bronnenlijst). We noemen wel enkele voorbeelden van symptomen bij migraine/hoofdpijn die in de praktijk veel voorkomen en die te linken zijn aan verschillende systemen van het lichaam. Deze tekst beschrijft dus de huidige kennis over chronische pijn en benoemt voorbeelden uit de praktijk van symptomen bij mensen met hoofdpijn en/of migraine die daarbij passen.

In de praktijk

Uit de praktijk van een fysiotherapeut gespecialiseerd in pijneducatie
Een vijftigjarige vrouw met chronische migraine meldt zich. Ze heeft meer dan 12 migraineaanvallen per maand. Werken is al enige jaren niet mogelijk. Ze zit op het randje van medicatie-overgebruik.

Het doel is in de eerste drie maanden om anders te gaan kijken naar pijn en inzicht te krijgen in de eigen pijnbeleving. Na zes weken intensieve pijneducatie (Neuroplasticiteit), ontspanningsoefeningen voor spieren en de ademhaling (spier- en zenuwsysteem) en het stap voor stap proberen op te bouwen van een kleine hardloopactiviteit is dit doel na drie maanden bereikt.

Een nieuw doel wordt gesteld om in de komende periode van drie tot zes maanden het ritme te veranderen (hormoon- en immuunsysteem). Het slaap- en eetritme (Hormoon- en immuunsysteem) wordt besproken. Ook onderliggende patronen die de afgelopen jaren ontstaan zijn, bijvoorbeeld het gebruik van medicatie en sociale contacten (immuunsysteem) worden opnieuw kritisch bekeken.  Een jaar later is er een duidelijke afname in het aantal migrainedagen twee tot vier keer per maand, de intensiteit van de hoofdpijn en het medicatie gebruik. De begeleiding is steeds meer op afstand en afgesproken wordt om periodiek te blijven evalueren om goede patronen te bevestigen en oude patronen te blijven herkennen (immuunsysteem). 

Bronnenlijst