Alles over aangezichtspijn

Aangezichtspijn is pijn in de voorzijde van het hoofd. Er zijn verschillende vormen van aangezichtspijn. We bespreken hier de chronische varianten.

Neem je hoofdpijn serieus: ga naar een arts

Heb jij vaak last van hoofdpijn die niet met een eenvoudige pijnstiller te verhelpen is? Neem je hoofdpijnklachten serieus en ga ermee naar je huisarts.

Wat is aangezichtspijn?

Aangezichtspijn is onder te verdelen in typische aangezichtspijn en atypische aangezichtspijn. Bij typische aangezichtspijn kun je last hebben van felle pijnscheuten in het gezicht die in aanvallen komen.

Bij atypische aangezichtspijn is er een min of meer aanhoudende pijn, die kan wisselen in intensiteit. Bij veel patiënten is de pijn nooit helemaal weg.

Trigeminusneuralgie

Trigeminusneuralgie is de meest bekende vorm van typische aangezichtspijn. Trigeminusneuralgie is genoemd naar de drielingzenuw, de nervus trigeminus. Deze hersenzenuw heeft drie takken naar gebieden in het gezicht. De bovenste tak gaat naar het bovenste deel van het hoofd en komt via de zenuw die deels in de oogkas loopt in een zenuwknoop, het Ganglion Gasseri. De tweede tak verzorgt het gevoel in de bovenkaak en de neusvleugels en eindigt weer in de zenuwknoop. De derde, onderste tak eindigt daar ook en die voorziet de onderkaak en de kin van gevoel. Bij trigeminusneuralgie is er een irritatie of ontsteking aan een van de drie vertakkingen, waardoor er pijnklachten ontstaan. 

Bij trigeminusneuralgie passen de volgende kenmerken:

• Aanvallen van aangezichtspijn die enkele seconden tot minder dan twee minuten duren.
• De pijn heeft ten minste vier van de volgende eigenschappen:
  • De pijn verspreidt zich langs één of meer takken van de nervus trigeminus, de drielingzenuw.
  • Het is een plotselinge, intense, scherpe, oppervlakkige, stekende of brandende pijn.
  • De pijn is zeer hevig.
  • De pijn ontstaat in triggerpunten, waarbij dagelijkse activititeiten zoals eten, praten, zoenen, scheren, gezicht wassen of tandenpoetsen een pijnaanval kunnen veroorzaken.
  • Tussen de aanvallen door zijn er pijnvrije perioden.
• Er zijn geen neurologische uitvalsverschijnselen.
• De aanvallen verlopen bij een patiënt volgens een vast patroon.
• De patiënt reageert bijna altijd goed op carbamazepine of op een ander middel tegen epilepsie.

Oorzaken van trigeminusneuralgie

Bij mensen met trigeminusneuralgie vindt de arts vaak een afwijking bij de bovengenoemde zenuwknoop. Dat kan een bloedvaatje zijn dat kronkelt en tegen de zenuwknoop aanligt. De zenuw raakt daardoor geïrriteerd en zendt pijnsignalen naar de zenuwtakken. Doordat bij oudere mensen wel vaker een bloedvaatje gaat kronkelen, komt deze vorm eerder voor op wat oudere leeftijd. Meestal is één helft van het gezicht aangedaan, maar tweezijdige typische aangezichtspijn komt ook voor. Bij onderzoek kan men deze vaatafwijking meestal niet zien, de bloedvaatjes zijn erg dun. Gedurende een operatie wordt vaak wel duidelijk waar de oorzaak zit.

Niet alle gevallen van trigeminusneuralgie vertonen een kronkelend bloedvaatje. Er zijn nog andere oorzaken mogelijk. Op een MRI-scan is te zien of er een tumor zit. Dit komt zelden voor. Maar als dit wel het geval is moet die worden weggehaald, ook al is die goedaardig. Ook multiple sclerose (MS) kan de veroorzaker van de pijn zijn. MS is een aandoening van het centrale zenuwstelsel waarbij schade ontstaat aan de geleidingsbanen en aan de zenuwcellen. Dit kan aanleiding geven tot typische aangezichtspijn.

De pijnaanvallen bij trigeminusneuralgie kunnen spontaan optreden. De aanvallen kunnen ook worden uitgelokt door allerlei omstandigheden en activiteiten, zoals bijvoorbeeld kauwen, praten, scheren, kou, tocht of air-conditioning, zoenen, hitte of aanrakingen.

Trigeminusneuralgie komt meer bij vrouwen voor dan bij mannen. We weten niet waarom dit zo is. Gelukkig kennen mensen met deze aandoening ook pijnvrije
periodes. Soms duren die maanden of jaren, maar vaak korter.

Atypische aangezichtspijn

Atypische aangezichtspijn is een fenomeen met veel verschillende verschijningsvormen. Het is wel aangezichtspijn, maar duidelijk geen trigeminusneuralgie. Atypisch betekent: alle soorten die niet vallen onder de typische variant. De pijn is hevig en zeurend, zoals bij ernstige kiespijn. De pijn soms continu aanwezig, soms in aanvallen die uren kunnen duren.

Deze kenmerken passen bij atypische aangezichtspijn:

• De pijn zit meestal aan één kant van het gezicht, maar komt ook voor aan beide kanten.
• De pijn is continu aanwezig of komt in aanvallen die uren kunnen duren.
• De pijn wisselt qua intensiteit maar kan zeer ernstig zijn, vaak scherp stekend, als een bliksemflits, diep zeurend of brandend.
• De pijn duurt altijd langer dan een paar minuten.
• De pijn is bijna niet met één vinger aan te wijzen.
• Diffuse pijn met een drukkend gevoel.
• Trekken van tanden en kiezen helpt niet.
• Verschijnt soms tegelijk met een sluimerende depressie.

Oorzaken van atypische aangezichtspijn

De oorzaken kunnen heel verschillend zijn, en het gebeurt ook regelmatig dat er helemaal geen oorzaak is te vinden. Dat laatste betekent niet dat de pijn niet te behandelen is. Er zijn verscheidene vormen van pijnbestrijding, maar het is ingewikkelder dan bij trigeminusneuralgie. Bekende oorzaken van atypische aangezichtspijn zijn:

• Problemen met het gebit of de kaak, zoals cariës en tandbederf.
• Problemen met de kauwspieren of het kaakgewricht, zoals bijvoorbeeld bij tandenknarsen.
• Problemen met keel, neus of oren, bijvoorbeeld een ontsteking van de neusbijholten.
• Deafferentiatiepijn. Als er een zenuw is beschadigd, kan deze pijnsignalen niet goed doorgeven, waardoor pijn ontstaat. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren na het trekken van een tand of kies.
• Gerefereerde pijn. Hierbij ontstaat de pijn op een bepaalde plek, maar voel je ergens anders pijn. Bijvoorbeeld artrose in de hals of wervelkolom kan pijn in het gezicht veroorzaken.

Gebitsproblemen

Aangezichtspijn kan worden veroorzaakt door gebitsproblemen. Pijn die uitgaat van tanden of kiezen heeft meestal een bacteriële infectie als oorzaak. Ook een ontsteking door een gebroken kroon of wortel, overbelasting van steunweefsel rondom de tanden en kiezen of vergevorderde tandvleesontsteking kunnen aangezichtspijn tot gevolg hebben. De behandeling richt zich op het genezen van de ontsteking. In het geval van tandbederf (cariës) wordt de tand of kies behandeld. In ernstige gevallen van cariës kan een wortelkanaalbehandeling of het trekken van de tand of kies nodig zijn. Om de juiste diagnose te kunnen stellen is onderzoek door een tandarts nodig.

Aangezichtspijn kan ook beginnen na een ingrijpende kaakbehandeling, zoals een wortelkanaalbehandeling of een apexresectie.

Problemen aan de kauwspieren of kaak

Soms ligt de oorzaak van de pijn in de kauwspieren of in het kaakgewricht. Een tandarts-gnatholoog kan onderzoeken of er bijvoorbeeld sprake is van verkeerd gebruik van de kauwspieren, slijtage aan het kaakgewricht door reuma of artrose, of een afwijkende stand van de kaak. Ligt de oorzaak bij de kauwspieren, dan kunnen een harde opbeetplaat of fysiotherapie helpen. Er zijn orofaciale fysiotherapeuten die gespecialiseerd zijn in het behandelen van overbelaste kauwspieren (geregistreerd bij de Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapie in de Tandheelkunde, de NVFT).

Als het probleem bij het kaakgewricht ligt dan kan de gespecialiseerde fysiotherapeut of de manueel therapeut het gewricht voorzichtig manipuleren. Ook kan men een opbeetplaat aanbrengen die de onderkaak in een andere stand brengt.

Geeft een veranderde stand van de onderkaak geen verlichting, maar komt de pijn uit een slecht functionerend, gesleten of beschadigd kaakgewricht, dan volgt er meestal fysiotherapie en/of een operatie. Het leren ontspannen van de kauwspieren en het gebruik van pijnstillers helpen om de pijn draaglijk te maken.

De oorzaak van aangezichtspijn kan ook in het kaakbot zelf zitten. Pijn in het kaakbot kan bijvoorbeeld worden veroorzaakt door een tand of kies die niet is doorgekomen of door een ontsteking van beenmerg. Als de zenuw die uitloopt in een tand of kies is aangetast, kan zenuwpijn ontstaan. Om de oorzaak van kaakbotpijn te vinden kan de arts röntgenfoto’s laten maken. Bij een ontsteking van het kaakbot krijg je medicijnen om de infectie te bestrijden. Soms is een operatie nodig. 

Kiespijn die geen kiespijn is

Soms lijkt aangezichtspijn te komen door kiespijn en voelt het ook zo, maar is dit niet de werkelijke oorzaak. De pijn komt dan bijvoorbeeld door:

• Problemen van de kauwspieren of van het kaakgewricht
• Ontsteking van neusbijholte of speekselklieren
• Ontsteking van het tandvlees
• Ontsteking van de tandzenuw
• Zenuwpijn, bijvoorbeeld van de aangezichtszenuw (trigeminusneuralgie)
• Oorontsteking
• Aandoeningen van de schildklier
• Gezwellen of cysten
• Neurovasculaire pijn (zenuwen en vaatstelsel)
• Pijn door hartproblemen

Heb je last van de volgende symptomen? Dan kan het zijn dat gebitsproblemen niet de oorzaak zijn.

• Er is spontane pijn van verschillende tanden of kiezen.
• De pijnklachten zijn aan beide kanten van het gezicht aanwezig.
• Plaatselijke verdoving van tand of kies geeft geen vermindering van de pijn.
• Langer durende tandpijn, die constant, ononderbroken en onveranderlijk is.
• De pijn wordt niet minder na tandheelkundige behandeling.
• De tandpijn gaat samen met hoofdpijn.

Keel- neus-en oorproblemen

Ook aandoeningen van de keel, neus of oren kunnen aangezichtspijn veroorzaken, bijvoorbeeld onstekingen of verstopping van de kaakholten of scheefstand en uitsteeksels van het neustussenschot.

Een ontsteking van de holten wordt meestal met antibiotica behandeld. Soms is een kaakspoeling noodzakelijk, waarbij men via de neus water in de kaakholte spuit. In een enkel geval is chirurgisch ingrijpen nodig.

Als de natuurlijke afvoergangen van de kaakholten verstopt zijn, probeert men eerst met neussprays deze kanaaltjes weer open te krijgen. Lukt dat niet dan is een eenvoudige chirurgische ingreep een mogelijkheid om de openingen wat te vergroten. Voor mensen die na een bijholteontsteking pijn houden, terwijl er geen spoor van ontsteking meer is te vinden kan de KNO-arts niet veel meer doen. Een tandarts, kaakchirurg of neuroloog kan dan nog wel eens uitkomst bieden.

Het rechtzetten van een scheef neustussenschot en het verwijderen van uitsteekseltjes aan het neustussenschotbot zijn betrekkelijk lichte operaties.

Oogaandoeningen

Aangezichtspijn kan worden veroorzaakt door aandoeningen die te maken hebben met de ogen.

• Vermoeide ogen
  Bij klachten over vermoeide ogen kan het gaan om pijn in en rond het oog of om hoofdpijn door inspanning zoals lezen. Dit kan komen doordat u geen goede bril draagt of doordat u uw oogspieren aanspant. Waarschijnlijk zijn vermoeide ogen vaak een oorzaak van aangezichtspijn. Een lichte vorm van scheelzien komt bij circa 80% van de mensen voor. Dit kan leiden tot vermoeide ogen of pijn, bijvoorbeeld tijdens langdurig lezen. Zo nodig kan men dit corrigeren met een bril of chirurgie.
• Oogontsteking
  De ziekte is zeldzaam, maar bij hevige pijn in één of beide ogen is er kans dat het een ontsteking is. Voor de diagnostiek zal de oogarts echografie gebruiken. Een oogontsteking kan worden behandeld met pijnstillers met ontstekingsremmende en koortswerende werking (NSAID’s). Soms zijn steroïden nodig.
• Hoge oogdruk
  Pijn en minder scherp zien houden vaak verband met hoge oogdruk. Als u pijn heeft in en rond het oog en wazig ziet in het donker, dan kan dit komen door verhoogde oogdruk (een soort glaucoom). Hoge oogdruk kan worden behandeld met een laserbehandeling van de iris. Soms zijn oogdruppels of andere aanvullende medicijnen nodig.
• Droge ogen
  Ontstekingen en ziekte kunnen leiden tot droge ogen. Daardoor kan het oppervlak van het oog beschadigd raken, wat onder andere pijnklachten kan geven. Kunsttranen helpen bij lichte tot matige klachten. Bij ernstige vormen kan pilocarpine helpen. Dit is een middel dat de traanklieren stimuleert. Ook worden er soms plugjes geplaatst.
• Trochlea-pijn
  Een specifiek soort oogpijn is trochlea-pijn, die vaak uitstraalt naar de gehele schedelhelft. Het is een zeurende pijn die piekt tot stekende pijn. Vaak neemt de pijn ’s nachts toe en de patiënt wordt er dan wakker van. Trochlea-pijn wordt meestal behandeld door middel van een plaatselijke injectie met corticosteroïden. Dit is meestal effectief, maar de pijn keert vaak weer terug.

Medicijnen en behandeling bij typische aangezichtspijn

Omdat de behandeling van trigeminusneuralgie en andere vormen van typische aangezichtspijn hetzelfde is, spreken we hier uitsluitend over de behandeling van typische aangezichtspijn. De pijnaanvallen bij typische aangezichtspijn duren maar heel kort. Daarom is behandeling vooral gericht op het voorkomen of verminderen van de pijn. Zelf kun je proberen aanvallen te voorkomen door uitlokkende factoren te vermijden en triggerpunten zo min mogelijk aan te raken. Daarnaast zijn er medicijnen en verschillende ingrepen die aangezichtspijn kunnen verminderen.

Preventieve behandeling met medicijnen

Een behandeling met medicijnen is erop gericht aanvallen te voorkomen en/of het aantal aanvallen te beperken. Een preventieve behandeling werkt pas na enige tijd. Je moet een preventief medicijn daarom een aantal maanden lang elke dag innemen om het effect van de behandeling te kunnen beoordelen.

De middelen die bij typische aangezichtspijn worden voorgeschreven, zijn oorspronkelijk voor andere aandoeningen ontwikkeld, bijvoorbeeld voor epilepsie. Ook medicijnen tegen spasticiteit en depressiviteit blijken zeer doeltreffend bij de behandeling van typische aangezichtspijn. De middelen carbamazepine, fenytoíne en baclofen worden het meest voorgeschreven.

Jannetta-operatie

De oorzaak van trigeminusneuralgie ligt vaak bij een lus van een (slag)ader, die steeds tegen de zenuwwortel aanklopt. Deze druk moet worden opgeheven, en dat
kan met de operatie van Jannetta. De neurochirurg maakt een opening in de schedel achter het oor om bij de zenuwknoop van Gasser te komen. Hij kan dan zien waar het bloedvat tegen de zenuw aandrukt. Hij brengt een stukje “piepschuim”of “engelenhaar” aan tussen het bloedvat en zenuw en legt dit vast. Nu kan het bloedvat de zenuw niet meer prikkelen en er komen geen pijnsignalen meer door naar het gezicht. De druk op de zenuw is opgeheven. De kans dat de pijn terugkomt is klein. Deze operatie is een goede oplossing voor patiënten bij wie medicijnen niet voldoende helpen.

Sweet-procedure

Bij typische aangezichtspijn kan ook worden gekozen voor de Sweet-procedure (zenuwblokkade of thermolaesie). Er wordt dan een kleine beschadiging gemaakt aan een takje van een zenuw. De onderbreking komt in de dunne vezel die de pijn doorgeeft, de dikke vezel die het gevoel doorgeeft blijft intact. Onder volledige narcose of onder lokale verdoving brengt de neurochirurg of anesthesioloog een dunne naald in op een plek die precies kan worden vastgesteld met behulp van röntgenapparatuur. Bij trigeminusneuralgie gebeurt dit in de zenuwknoop van Gasser. Door de naald wordt een wisselstroom gestuurd met hoge frequentie, hierdoor ontstaat warmte. De zenuw wordt iets beschadigd, de pijnsignalen zijn daardoor uitgeschakeld. De bijwerkingen van deze ingreep zijn gering. Soms ontstaat er een doof plekje in het gezicht of gehemelte.

Deze behandeling is in zeventig tot tachtig procent van de gevallen effectief. Maar helaas komt de pijn bij ongeveer de helft van de patiënten na verloop van tijd weer terug, bijvoorbeeld doordat het behandelde zenuwweefsel zich herstelt.

Gamma-Knife

Een Gamma-Knife is een bestralingstoestel met daarin 192 radioactieve kobaltbronnen. Deze behandeling lijkt op een zenuwblokkade, maar nu wordt de zenuw beschadigd door gammastralen. De kans op complicaties is daardoor kleiner. Het resultaat is meestal niet meteen bekend. Bij klassieke aangezichtspijn zijn de resultaten heel goed, zeker 50% is pijnvrij, en 30% heeft veel minder pijn.

Medicijnen en behandeling bij atypische aangezichtspijn

Bij atypische aangezichtspijn is het moeilijk om snel een juiste diagnose te stellen. Omdat er zo veel mogelijke oorzaken zijn van atypische aangezichtspijn is het ingewikkeld om de juiste behandeling te vinden. Soms duurt dit jaren. Wij raden je in elk geval aan om naar een hoofdpijnneuroloog te gaan die gespecialiseerd is in aangezichtspijn.

Medicijnen bij atypische aangezichtspijn

Er zijn verschillende middelen tegen typische aangezichtspijn die ook bij atypische aangezichtspijn kunnen worden geprobeerd, zoals amytriptyline, gabapentine, pregabaline en venlafaxine.

Richtlijn Aangezichtspijn

Bij aangezichtspijn krijg je vaak te maken met verschillende specialisten, zowel uit de tandheelkunde als uit de geneeskunde. Het kan daardoor lang duren voordat de juiste diagnose gesteld is. Daarom was een duidelijke richtlijn nodig. Hoofdpijnnet heeft samen met de diverse beroepsverenigingen deze richtlijn ontwikkeld, hierin vind je uitgebreide informatie over aangezichtspijn.

Hoe kan Hoofdpijnnet je helpen?

Je staat niet alleen! Als lid van Hoofdpijnnet profiteer je van fijne voordelen en extra’s.

• Je ontmoet andere mensen met ernstige hoofdpijn, ook online;
• Je kunt een beroep doen op het Adviespunt Werk;
• Je kunt meedoen met de webinars en meetings exclusief voor leden;
• Je krijgt toegang tot het ledenportaal met achtergrondverhalen, alle edities van het magazine Hoofdzaken en meer;
• Als lid van een patiëntenvereniging kun je de cursus ‘Sterk met pijn‘ volgen;
• Je kunt een vraag stellen aan ons Medisch Advies College;
• Je blijft op de hoogte van de laatste ontwikkelingen via ons magazine Hoofdzaken (4 x per jaar).

Het laatste nieuws over aangezichtspijn in je mailbox

Blijf op de hoogte van de laatste ontwikkelingen rondom aangezichtspijn, lotgenotenmeetings en webinars. Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief.

E-mailadres *

Privacybeleid *

Hierbij verklaar ik kennis te hebben genomen van en in te stemmen met het Privacybeleid van Hoofdpijnnet.